با ورود به فصل سرد سال، آگاهی درباره عواملی که باعث می‌شوند بیماری‌های عفونی مثل آنفلوآنزا، سرماخوردگی‌های ویروسی و سایر بیماری‌های تنفسی بیشتر شیوع یابند، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. در ادامه چند عامل کلیدی محیطی و رفتاری را بررسی می‌کنیم و راهکارهایی ساده برای کاهش ریسک ارائه می‌دهیم.
۱. شروع مدارس، سرمای هوا و تجمعات در فضاهای بسته
- بازگشایی مدارس و مراکز آموزشی معمولاً در فصول سرد انجام می‌شود و همان ابتدا امکان انتقال ویروس‌ها را افزایش می‌دهد. کودکان و نوجوانان در کلاس‌ها، راهروها، سرویس‌ها و فضاهای مشترک زیاد در تماس نزدیک هستند؛ چنین شرایطی فرصت کافی برای انتقال ویروس بین افراد فراهم می‌کند.
- سرمای هوا باعث می‌شود افراد تمایل بیشتری داشته باشند در محیط‌های بسته و گرم بمانند و پنجره‌ها را ببندند. این حالت باعث کاهش تهویه طبیعی و تجمع ذرات ویروسی در هوا می‌شود.
- تجمعات در فضای بسته مثل اتوبوس، مترو، مراکز خرید یا سالن‌های سربسته در روزهای سرد، خطر انتقال ویروس‌های تنفسی را بیشتر می‌کند، چون ذرات معلق ویروسی در هوا فرصت بیشتری دارند تا افراد دیگر را آلوده کنند.
در واقع، ترکیب تجمع بالا، تماس نزدیک و تهویه ضعیف، بستر مطلوبی برای شیوع عفونت‌های فصلی ایجاد می‌کند.
۲. رعایت بهداشت دست و دهان-بینی (هنگام سرفه یا عطسه)
یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش انتقال ویروس، رعایت نکات بهداشتی ساده است:
- هنگام سرفه یا عطسه، دهان و بینی را با دستمال یک‌بارمصرف یا آرنج خمیده بپوشانید و فوراً دستمال را دور بیندازید.
- پس از تماس با سطوح عمومی (دستگیره، نرده، کلید برق و غیره) یا بعد از عطسه یا سرفه، دستان خود را با آب و صابون بشویید یا اگر امکان ندارد از محلول ضدعفونی‌کننده الکلی (الکل حداقل ۶۰٪) استفاده کنید.
- از لمس کردن صورت، بینی و دهان با دست‌های آلوده خودداری کنید، چون ویروس ممکن است از طریق تماس دست با مخاط وارد بدن شود.
این اصول بهداشت تنفسی و شست‌وشوی دست‌ها جزو «اقدام‌های استاندارد» (Standard Precautions) برای کنترل ویروس‌های تنفسی هستند و در مراکز بهداشتی نیز توصیه می‌شوند.
۳. تهویه و پیشگیری در محیط‌های شلوغ
یکی از عوامل محیطی حیاتی در کاهش شیوع بیماری‌های تنفسی، تهویه مناسب هواست — یعنی ورود هوای تازه به داخل فضا و خروج هوای آلوده:
- مطالعات نشان می‌دهند که افزایش جریان هوای تازه در فضاهای سرپوشیده موجب کاهش غلظت ذرات معلق ویروسی و کاهش ریسک انتقال می‌شود.
- در مدارس، توصیه شده است میزان تهویه (Air Changes per Hour, ACH) در کلاس‌ها حداقل به سطحی برسد که ذرات معلق ویروسی به سرعت رقیق شوند.
- اگر سیستم تهویه مکانیکی (HVAC) وجود دارد، باید آن سیستم در وضعیت بهینه و با فیلتراسیون مناسب کار کند، و اگر ممکن است باز کردن پنجره‌ها نیز کمک زیادی به تهویه طبیعی می‌کند.
- حتی در فضاهای کوچک، باز کردن پنجره‌ها به‌مدت کوتاه در فواصل منظم (مثلاً هر ۲۰ تا ۳۰ دقیقه چند دقیقه) می‌تواند هوای داخل را تازه کند. این کار در زمان کلاس یا تجمعات نیز امکان‌پذیر است.
- استفاده از دستگاه‌های فیلتراسیون هوای قابل حمل (HEPA) یا سیستم‌های ضدویروس UV در محیط‌های پرتردد می‌تواند به کاهش ذرات ویروسی کمک کند (در کنار تهویه).
در مجموع، تهویه همراه با سایر اقدامات در قالب استراتژی چندلایه (multi-layer) بهترین اثربخشی را دارد.
۴. نکات تکمیلی و توصیه‌های عملی در زندگی روزمره
- پایش وضعیت بیماری‌های فصلی محلی: به اطلاعیه‌های مراکز بهداشت و سازمان‌های مربوط توجه کنید و در زمان اوج بیماری، اقدامات پیشگیرانه را جدی‌تر بگیرید.
- کاهش تماس نزدیک در زمان اوج بیماری‌ها: در فصل سرد اگر شرایط امکان‌پذیر است، از تجمعات زیاد، مهمانی‌های شلوغ یا دورهمی‌های سربسته اجتناب کنید.
- تقویت سیستم ایمنی از راه تغذیه مناسب، خواب کافی، مدیریت استرس و ورزش معتدل می‌تواند اثر حفاظتی در برابر ابتلا به عفونت‌ها داشته باشد.
- واکسیناسیون فصلی آنفلوآنزا: یکی از ابزارهای مؤثر برای کاهش شدت و شانس ابتلا به آنفلوآنزا است، به ویژه برای گروه‌های پرخطر مانند سالمندان، بیماران مزمن و کادر بهداشت و درمان.
جمع‌بندی
فصل سرد، شروع مدارس و تجمع در فضاهای بسته، شرایطی ایجاد می‌کنند که بیماری‌های عفونی تنفسی بیشتر شیوع یابند. اما آگاهی و رعایت موارد ساده چون شستن مرتب دست، پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه یا عطسه، و بهبود تهویه فضاهای بسته می‌تواند نقشی مؤثر در کاهش این شیوع داشته باشد. این اقدامات وقتی همراه با یکدیگر به کار روند، اثر بسیار قوی‌تری خواهند داشت.
منابع
- CDC – Prevention and Control of Respiratory and Gastrointestinal Infections in Schools (IPC Science Brief) CDC
- NIOSH – Ventilation in Schools and Childcare Programs CDC
- Jendrossek et al., “The Influence of Ventilation Measures on the Airborne Risk” (PMC article) PMC
- Rey-Hernández et al., “Assessment of natural ventilation strategy to decrease the risk of COVID 19 infection at a rural elementary school” (PMC) PMC
- Guideline on the prevention and control of seasonal influenza in healthcare setting PMC
#بهداشت #پیشگیری #آنفلوآنزا #سلامت_تنفسی #آگاهی_سلامت #پیشگیری_عفونت #سلامت_محیطی #تهویه #لانجویتی #سبک_زندگی_سالم #سبک_زندگی_پایدار #سلامت_زنان #سلامت_مردان #سواد_سلامت #بهبود_کیفیت_زندگی #سلامت_جسم #سلامت_روان #سلامت_همگانی #سلامت_سنجی #پایش_سلامت #زندگی_سالم #زندگی_پایدار #به‌زیستی_پردوام #یک_عمر_بلند_زندگی_باکیفیت #شادزی_و_دیرزی #ن_درد
